Ανδοκίδης

Όνομα ιστορικών προσώπων. 1. Αττικός αγγειοπλάστης (6ος αι. π.Χ.). Υπήρξε τυπικός εκπρόσωπος της μεταβατικής φάσης από τον μελανόμορφο στον ερυθρόμορφο ρυθμό. Πιστεύεται μάλιστα πως ο ρυθμός αυτός διαμορφώθηκε στο εργαστήριό του. Στα αγγεία του συνυπάρχουν συχνά και οι δύο ρυθμοί. Ο Α. δείχνει ιδιαίτερη προτίμηση στη διακόσμηση των ενδυμάτων, στην ακαμψία των πτυχών και στην εξεζητημένη στάση των προσώπων. Αργότερα, το σχέδιό του απλοποιείται και οι ανατομικές λεπτομέρειες πλησιάζουν περισσότερο προς την πραγματικότητα. Από τα έργα του που σώζονται, βλέπουμε ποικιλία θεμάτων: από τα μυθολογικά, όπως η διένεξη μεταξύ του Απόλλωνα και του Ηρακλή για τον ιερό τρίποδα, έως σκηνές συμποσίου και μουσικής. 2. Αθηναίος ρήτορας και πολιτικός (440; – 390; π.Χ.). Ανήκε σε ιερατικό γένος που είχε κληρονομικά το αξίωμα των κηρύκων της Ελευσίνιας Δήμητρας. Οι Αλεξανδρινοί τον είχαν κατατάξει στους δέκα αριστοτέχνες του αττικού λόγου. Έλαβε μέρος σε διάφορα κινήματα με ολιγαρχικές κατευθύνσεις και αντιθρησκευτικό πνεύμα. Η ασεβής πράξη των Ερμοκοπιδών (415) τον οδήγησε στη φυλακή, από την οποία γλίτωσε όταν αποκάλυψε τους ενόχους. Παρ’ όλα αυτά, δεν απέφυγε την ατιμία, γιατί εφόσον ασέβησε, αποκλείστηκε από τα ιερά της πόλης και την αγορά κι έτσι αναγκάστηκε να αυτοεξοριστεί. Δύο απόπειρες (411 και 407) επιστροφής του στην Αθήνα απέτυχαν. Κατά τη δεύτερη προσπάθησε να πείσει τους συμπολίτες του να του δώσουν άφεση με τον Περί της εαυτού καθόδου λόγο του. Μετά την κατάλυση της τυραννίας των Τριάκοντα καιτην αμνηστία που έδωσε ο Θρασύβουλος, ο Α. γύρισε στην πατρίδα του (403)· οι εχθροί του όμως τον κατηγόρησαν και πάλι ότι έλαβε μέρος στα Ελευσίνια μυστήρια. Στη δίκη που έγινε, υπεράσπισε επιτυχώς τον εαυτό του με τον Περί των Μυστηρίων λόγο του και κατόρθωσε να αποκατασταθεί. Έλαβε μέρος στην πρεσβεία που έστειλαν οι Αθηναίοι στη Σπάρτη το 391 και εκφώνησε στην Εκκλησία του Δήμου τον Περί της προς Λακεδαιμονίους ειρήνης λόγο του, προσπαθώντας να πείσει τους συμπολίτες του να δεχτούν την ειρήνη που είχε διαπραγματευτεί· οι Αθηναίοι όμως δεν ενέκριναν το έργο των απεσταλμένων και μάλιστα τους καταλόγισαν ευθύνη. Ο Α. πήρε ξανά τον δρόμο της εξορίας. Ένας τέταρτος λόγος, ο Κατ’ Αλκιβιάδου,που του αποδίδεται, θεωρείται νόθος από τη νεότερη κριτική. To ύφος του Α. είναι πάντα πειστικό και έχει απλότητα και δροσιά, χωρίς ρητορικούς εντυπωσιασμούς. Τους λόγους του Α. εξέδωσε για πρώτη φορά το 1513 στη Βενετία ο Άλδος Μανούτιος και έτσι έγιναν ευρέως γνωστοί. Λεπτομέρεια από αγγείο του Ανδοκίδη, που εικονίζει την Άρτεμη (Αρχαιολογικό Μουσείο, Βερολίνο).